Bir buluş için buluş sahibine Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından verilen bir patent; buluş sahibinin izni olmadan başkalarının buluşu üretmesini,kullanmasını veya satmasını belirli bir süre boyunca engelleme hakkı vermektedir. Patentli bir buluş; alınıp, satılabilen, kiraya verilebilen diğer mallar gibi buluş sahibinin mülkiyeti haline gelir. Patentler alındıkları ülkeler için hak sahipliği doğurur.Türkiye’de alınmış bir patent; sadece Türkiye içinde hak sağlamaktadır ve patentli ürünleri başkalarının Türkiye’ye ithal etmesi durumunda hak sahibine ithali durdurma hakkı verir.
Patenti olan ya da olmayan bir buluş için üretim yapılabilir. Ancak patentli bir buluş, buluş sahibinin izni olmadan başkaları tarafından üretilemez, satılamaz, ithalat ve ihracatı yapılamaz. Patentli bir ürün hakkında başvuru sahibinden izin alınmadan yapılan faaliyetler için cezai yaptırımlar söz konusudur. Patent aşağıda belirtilen avantajları sağlayacaktır:
-Özel haklar: Patentler, sadece patent sahibine özel olan , başvuru tarihinden itibaren 20 yıl boyunca buluşun kullanımı,
üretilmesi ve satılması ile ilgili haklar sağlar.
-Pazarda güçlü yer: Elde edilen bu özel haklarla, başkalarının buluşunuzu ticari anlamda kullanmasını engelleyebilir, rekabet
gücünüzü artırarak pazarda ön sıralarda yer alan bir konuma erişebilirsiniz.
-Yatırımların kâra dönüşmesi :Gelişmiş ürünler üretmek için ciddi miktarda zaman ve para yatırımı yapılmaktadır. Patent
koruması ile sağlanan özel haklar şemsiyesi altında, yatırımlarınız için yapılan harcamalarınızı kara dönüştürebilirsiniz.
-Buluş için lisans ve devir anlaşması yapabilme fırsatı : Buluşunuzu kendiniz üretmek istemiyorsanız, başka bir firmayla lisans
yada devir anlaşması yaparak gelir elde edebilirsiniz.
-Şirketiniz için pozitif imaj : Patent sayınızın çok olması, iş ortaklarınız ve yatırımcılar açısından, firmanızın yüksek seviyede
uzmanlığa sahip olduğu ve teknolojik kapasitesinin bir göstergesi olarak algılanacak, ve şirketinizin Pazar değerinin
yükselmesini sağlayacaktır.
Patentle korunacak buluşların aşağıdaki kriterleri içermesi gerekmektedir;
Yeni olması, buluş basamağı içermesi, sanayiye uygulanabilir olması.
Yenilik kriterinde tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluş aranmaktadır.Buluş basamağı içerme kriterinde ise; buluşun teknik alanındaki bir uzman tarafından, tekniğin bilinen durumundan açıkça çıkarılamaması ön koşulu aranmaktadır. Sanayiye uygulanabilirlik, buluşun tümüyle kuramsal olmak yerine pratiğe uygulanabilir özellik taşıması demektir. Bu üç kriteri taşıyan buluşlar patent ile korunurlar.
Aşağıda sayılanlar buluş niteliğinde olmadıkları için patent kapsamı dışında kalır ve bunlar için koruma talep edilmesi halinde patent verilmez.
a) Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler.
b) Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler.
c) Bilgisayar programları.
ç) Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri.
d) Bilginin sunumu.
Aşağıda belirtilen buluşlara patent verilmez:
a) Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar.
b) Mikrobiyolojik işlemler veya bu işlemler sonucu elde edilen ürünler hariç olmak üzere,
bitki çeşitleri veya hayvan ırkları ile bitki veya hayvan üretimine yönelik esas olarak biyolojik
işlemler.
c) İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak teşhis yöntemleri ile cerrahi yöntemler dâhil
tüm tedavi yöntemleri.
ç) Oluşumunun ve gelişiminin çeşitli aşamalarında insan bedeni ve bir gen dizisi veya
kısmi gen dizisi de dâhil olmak üzere insan bedeninin öğelerinden birinin sadece keşfi.
d) İnsan klonlama işlemleri, insan eşey hattının genetik kimliğini değiştirme işlemleri,
insan embriyosunun sınai ya da ticari amaçlarla kullanılması, insan ya da hayvanlara önemli bir
tıbbi fayda sağlamaksızın hayvanlara acı çektirebilecek genetik kimlik değiştirme işlemleri ve bu
işlemler sonucu elde edilen hayvanlar.
Faydalı Model, kimyasal maddeler ve usuller hariç patente konu olabilecek teknik gelişmeye sahip bütün ürünler için buluş basamağı içerme şartı aranmaksızın verilebilir. Yurt içinde özellikle KOBİ’lerimiz ve geliştirmiş oldukları yeni ürünler için daha az maliyetle koruma elde etmek isteyen buluş sahipleri için tavsiye edilebilecek bir sistemdir. Buluşu için Patent ya da faydalı model başvuru sistemlerinden hangisinin seçileceğine başvuru sahibi kendisi karar verir. Faydalı model başvurusu için dikkat edilecek en önemli husus, yeni olmayan ürünler için başvuru yapılmaması gerektiğidir. Yeni olmayan ürünler için başvuru yapılıp faydalı model belgesi alınsa dahi, ürünün yeni olmadığının üçüncü kişilerce ispatlanabilmesi durumunda, mahkeme yolu ile belgenin iptali söz konusudur.
Patent tescili 20 yıl, Faydalı Model tescili ise 10 yıl koruma sağlamaktadır.
